7 / 18
ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ (Προσανατολισμός ανθρωπιστικών σπουδών)
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΠΑΧΑΡΑΚΗ
409
προς δράσιν, εξεκαθάρισε δε και άφησε εν Ελλάδι τα ζωτικώτερα στοιχεία των Χίων.
Γενικώς εις την πρώτην κατηγορίαν ανήκον μάλλον οι συντηρητικοί και επιφυλακτικοί
πάντοτε γεωργοί, εις την δευτέραν οι έμποροι. Η απώλεια σημαντικών κεφαλαίων των
εμπόρων τούτων, της εν Χίω κοινωνικής των θέσεως και της εμπορικής των βάσεως […]
υπήρξαν κυρίως τα ελατήρια, τα οποία εξώθησαν τους Χίους εμπόρους εις την κίνησιν
προς απελευθέρωσιν της νήσου των. Δι’ αυτό καθ’ όλην την επανάστασιν, εν αντιθέσει
προς τους περισσοτέρους πρόσφυγας, δεν επεζήτουν αποκατάστασιν εν τη επαναστατη-
μένη χώρα, αλλά την ανακατάληψιν της νήσου και την εν αυτή εκ νέου εγκατάστασίν
των.
Βακαλόπουλος Απ., Πρόφυγες και προσφυγικό ζήτημα κατά την Επανάσταση
του 1821, εκδ. Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη 1939, σελ. 52-56.
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παραθέμα-
τα που ακολουθούν να παρουσιάσετε τα προσφυγικά ρεύματα από τα Ψαρά προς
την Ελλάδα στο διάστημα της Ελληνικής Επανάστασης και τα μέτρα για την περί-
θαλψη και αποκατάστασή τους που έλαβε το ελληνικό κράτος.
ΠΗΓΗ 1
: Σχεδόν όλοι οι άντρες, πολλά γυναικόπαιδα και οι Χιώτες πρόσφυγες
σφάχτηκαν. Από τα πλοία μόνο 16 βρίκια και 7 πυρπολικά σώθηκαν, ο άλλος στόλος
αιχμαλωτίστηκε. Οι Τούρκοι έκοψαν χιλιάδες αυτιά και μύτες από τους Ψαριανούς και
τα έστειλαν στην Πόλη, όπου έγιναν γιορτές και παράτες για την «εξόντωση των απί-
στων». Υπολογίζουν ότι από τους 7.000 Ψαριανούς μόνο οι μισοί γλίτωσαν τα κεφάλια
τους και από τους 20.000 πρόσφυγες παραπάνω από 15.000 σφάχτηκαν».
Κορδάτος, Γ.,
Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, τομ. Β΄, Αθήνα 1957-1959, σελ. 470-471.
ΠΗΓΗ 2
: Οι συνέπειες από την καταστροφή ήσαν πολύ οδυνηρές. […] Όσο για
τους διασωθέντες Ψαριανούς, οι περισσότεροι ως το τέλος της Επαναστάσεως εγκατα-
στάθηκαν στη Μονεμβασιά. Πολλοί Ψαριανοί, όπως και λοιποί πρόσφυγες από άλλες
καταστραφείσες περιοχές, είχαν καταφύγει στην «ουδέτερη Σύρο». Εδώ τους συναντά ο
νεαρός αξιωματικός και μετέπειτα σπουδαίος διπλωμάτης Πρόκες Όστεν, ο οποίος σε
μια επιστολή του γραμμένη στις 15 Σεπτεμβρίου 1824, περιγράφει την οικτρή κατάστα-
ση των προσφύγων: «
Γύρω από το λιμάνι βρήκα χιλιάδες πρόσφυγες από τη Χίο, το Αϊβα-
λί και τα Ψαρά, κατά τέσσερα πέμπτα γυναίκες και παιδιά, εδώ κάτω από σκηνές, εκεί μέ-
σα σε παράγκες βαλμένους, παρακάτω μέσα σε χωματόλακκους και εν μέρει στην ύπαιθρο,
στερημένους από όλα τα μέσα
». […] Μετά τη λήξη του Αγώνα το ελληνικό κράτος τους
παραχώρησε μια έκταση στο χώρο της αρχαίας Ερετρίας, όπου δημιούργησαν τα Νέα
Ψαρά. Πολλοί, όμως πέθαναν εκεί από τους ελώδεις πυρετούς. Οι περισσότεροι διέρ-
ρευσαν προς την Αθήνα και τον Πειραιά, όπου διέπρεψαν, ενώ κάποιοι νοσταλγοί επέ-
στρεψαν στο νησί και έγιναν μαγιά για το σχηματισμό του νέου πληθυσμού.
Καργάκος
Σ., Η ελληνική Επανάσταση του 1821, εκδόσεις εφημ. Realnews, Γ΄ Μέρος σελ. 269-
271.
ΠΗΓΗ 3
: Εις την Τήνον η κοινότης της πόλεως παρείχε δωρεάν εις τους απο-
ρωτέρους εν γένει πρόσφυγας της επαναστάσεως, άλευρον, ορύζιον, κυάμους και άλλα
τρόφιμα. Όλοι δε οι κατά την νήσον διεσπαρμένοι πρόσφυγες μέχρι το 1825 υπελογίζο-
ντο εις 16.000. Από του έτους όμως τούτου πλείστοι τούτων μετοίκησαν εις την Σύρον ή
επέστρεψαν εις τας πατρίδας των. […] Εις την Πάρον, της οποίας ο πληθυσμός εκ της
προσελεύσεως προσφύγων εκ διαφόρων μερών εδιπλασιάσθη ανελθών εις οκτώ χιλιά-
δας, οι Ψαριανοί και εν γένει όλοι οι εκεί καταφυγόντες πρόσφυγες συνήντησαν την α-
ντίδρασιν τον εντοπίων ως προς την εν τη νήσω μόνιμον εγκατάστασίν των. […] Πά-