Πηγές ιστορίας

Ει σαγωγή - Μεθοδολογ ία

Παπαζέτης Κωνσταντί νος

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΧΩΡΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ:

Η ερώτηση συνδέεται με το κεφάλαιο ‘Το

προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα (1821-1930) και ειδικότερα με την Α.1 ενότητα,

‘Ο διωγμός του 1914 (ο πρώτος διωγμός)’, στις σελίδες 138-139 του σχολικού βι-

βλίου: «

Η εθνική αφύπνιση των Τούρκων … δολοφονίες σε βάρος των Ελλήνων

».



Συνακόλουθα, προσδιορίζουμε τον τρόπο αξιοποίησης (σύνθεση ή παράθεση)

των σχετικών δεδομένων της πηγής λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές γνώσεις

που προκύπτουν από το κείμενο του βιβλίου.

Από μια πρώτη ανάγνωση της πηγής

γίνεται κατανοητό ότι οι πληροφορίες του παραθέματος μπορούν να αξιοποιηθούν

υποστηρικτικά και ενισχυτικά σε σύνθεση με όσα γράφονται στο σχολικό βιβλίο.



Στη συνέχεια, προκειμένου να επιτύχουμε τη συσχέτιση του σχολικού βιβλίου με

τις πληροφορίες της πηγής, ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

Βήμα

Προσεκτική ανάγνωση

της πηγής και

υπογράμμιση

αρίθμηση

των βασικών σημείων, τα οποία θα αξιοποιηθούν στην κατασκευή

του σχεδιαγράμματος.

Η ατμόσφαιρα (στην Τουρκία) άρχισε να γίνεται έντονα ανθελληνική το 1913, μετά την

πτώση της «

Φιλελεύθερης Ενώσεως

» και την ανατροπή της κυβερνήσεως του Κιαμήλ πασά που

διαδέχτηκε η δικτατορία του νεοτουρκικού κομιτάτου (Ιούνιος 1913). Το εκκρεμές θέμα της

κατακυρώσεως των νησιών του ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα, μετά τους Βαλκανικούς

πολέμους, επιδείνωσε τις σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας. Η συνθήκη των Αθηνών το Νοέμβριο του

1913 δεν επέλυσε τη σχετική διαφορά Αναφέρεται μάλιστα ότι ο Τούρκος αντιπρόσωπος, διαπι-

στώνοντας πως η Ελλάδα ήταν ανυποχώρητη στο θέμα των νησιών, διατύπωσε την πρώτη επίση-

μη απειλή εναντίον της ελληνικής μειονότητας. Οι διωγμοί άρχισαν στα τέλη του 1913 με τη

βίαιη εκδίωξη των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης. Το Μάιο του 1914 υπό την καθοδήγηση

των Γερμανών επεκτάθηκαν οι διωγμοί και στη δυτική Μικρά Ασία. Στη θέση των Ελλήνων που

ξεριζώθηκαν, εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι πρόσφυγες από εδάφη που έχασε η Τουρκία στους

Βαλκανικούς πολέμους. Για την εκκένωση της περιοχής, που βρίσκεται απέναντι από τα επίμαχα

ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου, από τον ελληνικό πληθυσμό προβλήθηκαν λόγοι στρα-

τιωτικής άμυνας. Βέβαια το ελληνικό κράτος ήταν ακόμη ουδέτερο και ο βασιλιάς του θεωρού-

νταν γερμανόφιλος. Ο ελληνικός όμως πληθυσμός της Μικράς Ασίας ήταν ύποπτος στις τουρκι-

κές αρχές ... Φαίνεται πως για τη διεξαγωγή της επιχειρήσεως εκτοπισμού του ελληνικού πληθυ-

σμού χρησιμοποιήθηκαν γερμανικές μέθοδοι […] Είναι μάλιστα ενδεικτικό πως το Μάιο του

1914 στρατιωτική αποστολή με επικεφαλής τον Λίμαν φον Σάντερς επιθεώρησε την περιοχή που

θα έπρεπε να εκκενωθεί [...] Η εκκένωση μεθοδεύτηκε παντού ομοιότροπα. Προηγήθηκε ενορχη-

στρωμένη ανθελληνική εκστρατεία του τουρκικού τύπου και εντάθηκαν οι καταπιέσεις για να

εξαναγκασθεί το ελληνικό στοιχείο σε εκούσια μετανάστευση. Παράλληλα εξοπλίστηκε ο τουρ-

κικός πληθυσμός, απαγορεύτηκε η οπλοφορία στους Έλληνες και οργανώθηκε αυτοσχέδια

χωροφυλακή για να αναλάβει το έργο της εκκενώσεως. Περίπου 130.000 Έλληνες ξεριζώθηκαν

τότε από την περιοχή της Ερυθραίας (Τσεσμές, Καραμπουρνού, Αγία Παρασκευή κ.α.) καθώς και

από το Αδραμύττιο, το Δεκελί, την Πέργαμο και τη Φώκαια. Όσοι δεν μπόρεσαν να διασωθούν

στην Ελλάδα, που δέχτηκε το πρώτο κύμα προσφύγων, μεταφέρθηκαν στο εσωτερικό της Μικράς

Ασίας. Ιδιαίτερα τραγική ήταν η περίπτωση της Φώκαιας, όπου η επιχείρηση της εκκενώσεως,

σύμφωνα και με τις μαρτυρίες μελών της γαλλικής αρχαιολογικής αποστολής, συνοδεύτηκε από

αθρόες σφαγές.

[Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ, σελ. 99-100].

Βήμα

Κατασκευή σχεδιαγράμματος.

Στην

αριστερή

στήλη τίθενται συ-

νοπτικά τα σημεία του σχολικού βιβλίου, ενώ στη

δεξιά

τα σχετικά

σημεία της πηγής.