Πηγές ιστορίας

κεφάλαιο. Διαμόρφωση και λειτουργία των πολιτικών κομμάτων

Παπαζέτης Κωνσταντί νος

296

Α. Κ., Νεοελληνική Ιστορία 1204-1940, εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1990,

σελ. 125-130.

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα

που ακολουθεί να παρουσιάσετε τον ανταγωνισμό για την εξουσία στην επαναστα-

τημένη Ελλάδα όπως αποτυπώθηκε στα γεγονότα των ετών 1823-1825. Ποια στάση

τήρησε ο Ιωάννης Καποδίστριας ως Κυβερνήτης της Ελλάδας;

Αποκαλυπτική ως προς το κλίμα που επικράτησε μετά την Εθνοσυνέλευση του

Άστρους, παραμένει και μια επιστολή του Μαυροκορδάτου προς τον Αυγουστίνο Καπο-

δίστρια: «

Εις την Πελοπόννησον είναι τέσσαρες φατρίαι, δύο μεταξύ των προεστώτων, μία

τινών του στρατιωτικού κόμματος και ετέρα του πρίγκηπος Υψηλάντη. Αι δύο πρώται είναι

επίσης ισχυραί, και ενώ έχουν εν και το αυτό τέλος, διαφέρονται διά προσωπικά πάθη, η

τρίτη έχει αρχηγόν τον Κολοκοτρώνην, άνδρα της στρατηγικής έμπειρον και ενεργόν και

δραστήριον, φιλόδοξον όμως και φιλοχρήματον και μάλιστα ευκόλως παρασυρόμενον, ως

απλούν και της πολιτικής ανίδεον. Η του πρίγκηπος Υψηλάντου ήτον η ασθενεστέρα πα-

σών, ως έχουσα εχθράς τας δύο πρώτας φατρίας, ως συγκειμένη από ολίγους και μη οδη-

γουμένη από πνεύμα ικανόν να φέρει εις έκβασιν οποιονδήποτε σκοπόν. Η ασθένειά της

την ηνάγκαζε να ενούται με την τρίτην και δια να φυλάττεται αύτη η ένωσις, είχε ανάγκη

να εξάπτη τα μεταξύ ταύτης και των δύο πρώτων πάθη

». […] Όπως είναι γνωστό, οι πε-

ρισσότεροι ιστορικοί της επανάστασης με πειστικότητα υποστήριξαν ότι οι πρώιμοι

κομματικοί σχηματισμοί (τα επιλεγόμενα ξενικά κόμματα) υπήρξαν φατρίες άμεσα ε-

ξαρτώμενες από τους εκπροσώπους των τριών Μεγάλων Δυνάμεων ταυτισμένες με τον

εξωτερικό προσανατολισμό των ηγετών τους. […]

Η Γ΄ Εθνική Συνέλευση δεν δυσκολεύτηκε να θεσπίσει το Σύνταγμα της Τροι-

ζήνας αποδεχομένη, μάλιστα, ότι η Ελληνική επικράτεια είναι «

μία και αδιαίρετος

». Η

θέσπιση οριστικού Συντάγματος, παρ’ όλα αυτά, διόλου δεν σήμαινε την ενότητα των

ιθυνουσών δυνάμεων της Εθνοσυνέλευσης. Κατά τον Σπ. Τρικούπη: «

διηρημένη ήτο και

η παρούσα Συνέλευσις […] δεν ήσαν δε, ως οι εν Άστρει, εις πολιτικούς και πολεμικούς,

αλλ’ εις Πελοποννησίους και Στερεοελλαδίτας διηρημένοι […] Τόσον δε ήσαν οι πλείστοι

των πληρεξουσίων του ενός και του άλλου μέρους εξημμένοι και δύσπιστοι προς αλλήλους,

ώστε εν μια των συνεδριάσεων […] εξώκειλαν και εις άτοπα. Ο δε Ηπειρώτης οπλαρχηγός

Κίτσος ελθών εις το μέσον βαστών και σείων κατά του Κολοκοτρώνη κλάδον δέντρου τον

ύβρισεν ως άνανδρον και μηδαμινόν. Αγανακτήσαντες οι Πελοποννήσιοι εφώναξαν «εις

τα όπλα». «Εις τα όπλα» εφώναξαν και οι Στερεοελλαδίται, διηρέθησαν όλοι οι πληρεξού-

σιοι εις δύο στρατόπεδα. […] Τοιαύτη ήτον η αρχή και τοιούτον το τέλος της εν Τροιζήνι

Συνελεύσεως. Ήρχισεν και ετελείωσεν εν διχονοίαις, δυσπιστίαις και ταραχαίς

». […] Η

αδυναμία των κυρίαρχων ηγετικών στελεχών της επανάστασης να επιβληθούν, αναλαμ-

βάνοντας υπεύθυνα την ηγεσία του αγώνα, οδήγησε τελικά στην εκλογή του Καποδί-

στρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδας. […] Ο κυβερνήτης πρόβαλε σχέδιο μεταβολής της

Διοίκησης «

προσωρινώς

», εξαναγκάζοντας τη Βουλή να ψηφίσει ότι η προσωρινή Διοί-

κηση της Επικράτειας θα διακανονιζόταν «διαφοροτρόπως». Με το ψήφισμα της 20ής

Ιανουαρίου 1828 συνεστήθη ένα καινούριο γνωμοδοτικό Σώμα, το Πανελλήνιο, από 27

μέλη. […] Τα πρόσωπα που θα στελέχωναν το Πανελλήνιο και θα καταλάμβαναν τις

ανώτερες κυβερνητικές θέσεις απασχόλησαν έντονα τον Κυβερνήτη. Το τοπικιστικό

πνεύμα και οι έντονες κοινωνικές αντιζηλίες -παράλληλα με την ιδιότυπη λειτουργία

των πρώιμων κομματικών σχηματισμών- δυσχέραιναν την πολιτική επιλογή. […] Η τε-